З.Фройд. ОНГОН ШҮТЛЭГ БА ХОРИО ЦЭЭР. Балар эртний соёл ба шашны сэтгэлзүй (Орчуулсан Хулуд Ж.Отгонбаяр) УБ.,2009. –151 хуудас.

“Онгон шүтлэг ба хорио цээр” бол сэтгэцийн задаргааны онолоороо тив, ертөнцийг байлдан дагуулсан нэгэн суутан, Австрийн нэрт сэтгэлзүйч, философич Зигмунд Фройд (1856-1939)-ын бүтээл юм. Түүний энэхүү ном нь эртний нийгэм дэх онгон шүтлэг, хорио цээрийн ёс, ураг төрлийн барилдлага ямар төрх төлөвтэй байсан хийгээд эдүгээ цагийн соёл, ёс суртахуун, шашин, эрх зүй хэрхэн үүсэж тэрлэсэн тухай өвөрмөц содон үндэслэгээ бүхий онц сонирхолтой тайлбар бүтээл билээ.

Гарамгай сэтгэгч тэрбээр Ж.Фрэйзер, Э.Тайлор, В.Вундт, Ч.Дарвин нарын угсаатны зүй, соёл судлал, социологийн бүтээлүүдэд тулгуурлан хүн, нийгмийн гарал үүсэл, соёл иргэншлийн язгуур сурвалжийн тухай өргөн хүрээг хамарсан философи асуудлуудад хандсан тул түүний бүтээл нийтлэг арга зүй хийгээд ертөнцийг үзэхүйн агуулгатай болой.

Ж.Ж.Фрэйзер. АЛТАН ГИШҮҮ (Орчуулсан Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2011. –781 хуудас.

“Алтан гишүү” бол английн антропологич, соёл судлаач, эртний соёл ба шашны түүхч Ж.Ж.Фрэйзер (1854-1941)-ийн хамгийн алдартай судалгаануудын нэг юм. Тэрбээр энэ бүтээлдээ дэлхийн өнцөг булан бүрт ажиллаж амьдарч байсан судлаачид, угсаатны зүйчид, аян явуулын хүнээс эхлээд алба хэрэг мандуулагч, миссионер гээд өдий төдий хүмүүсийн хувь зуурын мэдээ мэдээлэл, баримт сэлт, бас соёл-түүхийн судалгааны аварга их материалыг нэгтгэн дүгнэж, хүний сэтгэлгээний тайлбар гаргалгаа хийсэн байх бүлгээ.

Энэхүү гаргалгаа ёсоор, хүний сэтгэлгээний дүр төрхийг бүр эхнээс нь тоймлон үзэх аваас, тэрээр үнэн болоод худал ойлголтуудаар нэхсэн нэхээс буюу хар цагаан дөрвөлжин нүд ээлжлэн сэлгэх шатрын хөлөг лугаа адил байх аж. Энд шинжлэх ухааны гэгээ улам бүр цацарснаар саруулсан цэлмэх буюу.

Бурдуков А.В. ХУУЧИН БА ШИНЭ МОНГОЛД. ЗАХИДЛУУД. (Орч. Э.Базаржав, Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ., 2012, 310 хуудас.

(*-А.В.Бурдуков 1939 онд хувийн архиваа эмхэлж цэгцлэхээр шийдэн, бүх захидлыг нэгэн ном болгон эмхтгэж, хэмээн гарчиг өгч хавтаслажээ. Энэ номонд В.А.Котвич, Г.Н.Потанин, Б.Я.Владимирцов нарын захидлаас гадна, бас С.Ф.Ольденбург, В.Я.Шишков, Н.А.Насонов болон бусад хүмүүсийн захидал ч оржээ. Ном энэхүү өмнөх үгээр эхлэх аж. –Ред. тайлбар”)

Алексей Васильевич Бурдуков насны наран хэвийх тийш хандахад, Монгол орон, монгол судлалтай холбоо бүхий өөрт буй бүх баримт сэлтээ эмхлэн цэгцэлж, эрдэм шинжилгээний байгууллагуудын гар бичмэлийн санд өгөх нь ирээдүйн монгол судлаачдад хэрэг болно хэмээн найдан “А.В.Бурдуковд эрдэмтэд, зохиолчид болон эрдэм шинжилгээний байгууллагуудаас илгээсэн захидлууд 1909-1938 I боть” гэсэн гарчиг өгөн хавтаслажээ.
    
Эдгээр захидал монгол судлалын салбар дахь эрдэмтдийн үйл ажиллагаа, судалгааны арга зүй, барил тавилыг, бас монгол судлалд хүсэл сонирхлоо илэрхийлэн байсан орон нутгийн хүмүүст тэдний зүгээс хандсан харилцааг ямар нэг хэмжээнд тусгаж байгаа бөгөөд тэр үеийн Монгол оронд өрнөсөн үйл явдлуудын тухай, мөн тэдгээрт хандсан эрдэмтдийн байр суурийн талаар тодорхой хэмжээнд өгүүлж буй юм.

К.Лэви-Строс.  БҮТЦИЙН АНТРОПОЛОГИ (Орчуулсан Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2013. – 565 хуудас.

“Бүтцийн антропологи” бол францын угсаатны зүйч, социологич, соёл судлаач К.Леви-Строс (1908-2009)-ын нэгэн алдартай бүтээл бөгөөд дэлхий дахинаа бүтэц шинжлэлийн аргазүйн тунхаг хэмээн зүй ёсоор үнэлэгддэг. Угсаатны зүйд зөвхөн баримтуудыг төдийгүй, мөнхүү тэдгээрийн өөр хоорондын харилцан хамаарал буюу бүтцийг судлахыг чухалчлагч К.Лэви-Строс бүтцийн хэлшинжлэлийн ололт аргазүйг угсаатны судлалд хэрэглэснээр бүтцийн антропологийг бүтээсэн байх аж.
     
Ингэхдээ тэрбээр бичиг үсэггүй ард түмэн болох эртний нийгмийн хүмүүст хөгжингүй логик сэтгэлгээ байгааг олж илрүүлэн, тэдний сэтгэхүйн бүтээл болох соёлын бүх тогтолцоо, тухайлбал, шашин шүтлэг зан үйл, гэрлэлтийн ёс горим, ураг төрлийн барилдлагын элдэв нэр томъёо, аливаа баг өмсгөл, шидэт домгууд зэрэг нь ухамсаргүйгээр үйлчилж бүхий тэмдэглэгч тогтолцоо байдалтай өвөрмөц маягийн хэл мөн гэдгийг тогтоосон ажгуу.

В.А.Моисеев. ЗҮҮНГАР ХААНТ УЛС БА КАЗАКУУД (XVII-XVIII ЗУУН). (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2015. - 225 хуудас.
       

Судлаач энэ бүтээлдээ нүүдэлчдийн сүүлчийн эзэнт гүрэн Зүүнгар хаант улсаас казакийн жузуудтай хэрхэн харилцаатай байсан, ер нь түүний дотоод, гадаад улс төрийн бодлого, үйл ажиллагаа нь хэрхэн өрнөж, улмаар, Төв Азийн улс төрийн тавцанд ямар нөлөө үзүүлж байсныг түүхэн үйл явдал хийгээд улс орнуудын архивын их баримтанд тулгуурлан тайлбарласан байна.

Ролан Барт. ЗОХИОГЧИЙН ҮХЭЛ. (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр).  УБ.,2017 - 126 хуудас.
     
ХХ зууны постструктурализмын нэрт төлөөлөгч Францын өвөрмөц сэтгэгч философич, утга зохиол шүүмжлэгч Ролан Барт (1915-1980) өдөр тутмын амьдралд тохиолдох үйл явдал олон нийтэд хуурамч бодол, төөрөгдөл төрүүлдгийг “өнөөдрийн миф” хэмээн онцолдог билээ. Хэл, утга зохиолын талаарх түүний зарим задлан шинжилгээг түүвэрлэн эмхтгэхдээ нэгэн эх хэрэглэхүүн нь болсон Эдгар Аллан По-гийн “Ноён Вальдемарт тохиолдсон явдлын үнэн учир” өгүүллэгийг хамтатгалаа.

ХХ зууны постструктурализмын нэрт төлөөлөгч Францын өвөрмөц сэтгэгч философич, утга зохиол шүүмжлэгч Ролан Барт (1915-1980) өдөр тутмын амьдралд тохиолдох үйл явдал олон нийтэд хуурамч бодол, төөрөгдөл төрүүлдгийг “өнөөдрийн миф” хэмээн онцолдог билээ. Хэл, утга зохиолын талаарх түүний зарим задлан шинжилгээг түүвэрлэн эмхтгэхдээ нэгэн эх хэрэглэхүүн нь болсон Эдгар Аллан По-гийн “Ноён Вальдемарт тохиолдсон явдлын үнэн учир” өгүүллэгийг хамтатгалаа.

Фройд З. ТОТЕМ БА ТАБУ. Зэрлэг болон неврозтой хүмүүсийн сэтгэлийн адилсал (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр) /Хоёр дахь хэвлэл/. УБ.,2019. - 264 хуудас.

Энэ бол тус бүтээлийн анхны хэвлэлийг англи, герман эхтэй нь тулган шинэчилж засварласан хоёр дахь хэвлэл юм. Бүтээлийн нэрийг “Тотем ба табу” хэмээн хэвээр хадгаллаа. З.Фройд бичихдээ “Энэхүү номын нэр бологч тотем ба табу гэсэн хоёр гол сэдэв нь адил бус хэмжээнд боловсруулагдлаа.

Табугийн задлан шинжилгээ нь үнэхээр илүү баталгаатай, тэгээд ч энэ асуудлыг шийдэх оролдлого нь нэлээд бүрэн төгс байдалтай байгаа. Харин тотемизмын судлагдхууныг сэтгэц задлалын үүднээс товч авч үзэхдээ өнөө цагийн асуудлуудыг хамтад нь тайлбарлалаа” хэмээсэн байдаг. Тус номонд герман эхийнх нь дэлгэрэнгүй тайлбар зүүлтийг, зарим нэр томъёоны толийн хамт орууллаа.

Тайлор Э.   БАЛАР ЭРТНИЙ СОЁЛ (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр)  /Хэвлэлийн редакцид байгаа/ Первобытная культура. Пер. с англ. - М.: Политиздат, 1989. - 573 с. ISBN 5-250-00379-6.

Английн алдарт угсаатны зүйч Э.Тайлор (1832-1917)-ын энэхүү ном нь шашны үүсэл гарал хийгээд хөгжлийн асуудлыг дэлгэрэнгүй авч үзсэн ном юм.

Түүний онол нь анимизмыг (юмсын амь хийгээд сүнсэнд итгэх сүсэг итгэлийг) бүх шашин ургаж гарсан үр хөврөл байдлаар авч үздэг. Өнөө цагт түүний олон санааг судлаачид няцаадгаас үл хамааран браимтын далай бүхий ном нь шашны гарал угшлыг судлах чухал эх сурвалж болсон хэвээр байна.

ХҮМҮҮЖИЛ АНТРОПОЛОГИЙН ҮҮДНЭЭС. (Орч. А.Уянга. Ж.Отгонбаяр, Г. Ариунцэцэг).  УБ.,2015.  -196 хуудас.

Берлины Чөлөөт Их Сургуулийн антрапологи, хүмүүжлийн нэр хүнд бүхий профессор, ЮНЕСКО-гийн герман талын гишүүн Кристоф Вүльф гуч гаруй жилийн турш антропологи, сурган хүмүүжүүлэх ухааны антропологийн олон талт судалгаа, уламжлалт соёл хоорондын харьцуулсан шинжилгээ хийж боловсрол, сургалт суралцагч-субъектыг “гээсэн” шалтгааныг тодруулсан байна.

Энэ үндсэн дээр зан үйлийн боловсрол олгох номлолыг чухалчлан боловсруулсан нь багш, сурган хүмүүжүүлэгчид, бодлого тодорхойлогчид, эцэг эхчүүд гээд боловсролын асуудлыг судлагч, сонирхогч ер хэн бүхний анхаарлыг гойд татсан билээ. Тус номлол аргачлалын тухай энд өгүүлнэ.

СОФИЛО цуврал

Ж.Отгонбаяр багш 2016 оноос хүн төрөлхтний философи сэтгэлгээний эрт, эдүгээгийн сонгодог бүтээл, философичдын үзэл бодол, үйл хэргээс дээжлэн хүргэхийг зорин Софило цувралыг үүтгэж байна. Сор бүтээлүүдийг орчуулан хэвлэхдээ хүний философи, хүн судлал, утга соёл, угсаатны заншил зүйг чухалчилна гэж буй. 

Хүн гэж юу?

Хүн хэрхэн оршин байна вэ?

Хүний амьдралын утга учир чухам юу юм бэ? зэрэг мөнхийн асуудлуудын тухайд Софило үзлүүдийн индэр, амьд диалоги байх юм.

ХҮНИЙ ТУХАЙ ФИЛОСОФИ.  (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2016.  - 237 хуудас.
      
Софило цувралын эхний дугаарт Э.Кассирер, Э.Агацци, П.Рикёр, Ю.Хабермас, А.Дж.Айер, А.Н.Леонтьев, Х.Ортега и Гассет, А.Камю нарын бүтээлээс  орчуулж эл нэрийн дор эмхтгэлээ. Эмхтгэлийг тэргүүлж буй Эрнст Кассирер (1874-1945) алдарт бол шинэкантач чиглэлийн философи номлол бүхий Маргбургийн дэг сургуульд хамаарч, философи асуудлын түүхэн судалгаа хийсэн герман-америкийн философич бөгөөд Хүний тухай философид шинэ парадигм авчирч, гарамгай хувь нэмэр оруулсан ХХ зууны цөөхөн философичийн нэг юм. Тэрбээр соёлын символик хэлбэрүүд болох домог, хэл, шашин, урлаг, шинжлэх ухаан, түүхийн мөнчанарт тулгуурлан хүнийг “бэлгэдэл бүтээгч амьтан мөн” хэмээн тодорхойлсноор антропосоциогенезийн үйл явцын нууцыг цоо шинэ өнцгөөс харах боломж олгосон билээ.

Аренский П. МИКЛУХО-МАКЛАЙН АЯЛАЛ. (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2016. – 403 хуудас.
 
Софило цувралынхаа ээлжит дугаарыг угсаатан судлал, соёлын хүн судлалын гарамгай төлөөлөгч Миклухо-Маклай алдартын судалгаа бүтээлд зориулж байна.
     
...Энэ удаад хөлгийн бүхээгт яваа бие бүрэлдэхүүний офицер цагаан малгайн дунд энгийн нэгэн бүрх сүүдэртэн харагдах нь содон аж. Тэр бүрхийг асаагч хууз их сахалтай, бодлогошронгуй эр байсан нь амьтан судлагч залуу Миклухо-Маклай алдарт бүлгээ. Цэргийн хөлөг онгоц энэ эрхмийг Шинэ Гвиней арлын судлагдаагүй эрэгт хүргэж өгөх даалгавар авчээ. Тэнд тэрбээр хүний мах иддэг зэрлэгүүдийн дунд суурьшиж, тэдний ахуй амьдралыг судалж, арьстны онцлогийг тогтоох зорилго өвөрлөн яваа нь энэ ажгуу...

Үл мэдэх орны зүсэн зүйлийн аюул дунд өөрийгөө гав ганцаар байлгахаар эрсэлсэн үйл хэргийнх нь нэгэн төгсгөл үхэл байж болохыг тайван гэгч эргэцүүлэн яваа энэ хүн бусдын анхаарлыг тэрхэн эгшинд тийн онцгой татсан төдийгүй, хожмын амьдрал нь ч бүхэлдээ тив дэлхийн дуулиан болох учир нигууртай байжээ.

Мосс С. БЭЛЭГ СОЛИЛЦОО.  (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2018. -320 хуудас.

Софило цувралын энэ удаагийн дугаарт нийгэм-соёлын хүн судлалын нэрт төлөөлөгч Марсель Мосс алдартын “Бэлэг солилцоо” бүтээлийг сонгон орчууллаа. Эртний нийгэмд бэлэг ямар ямар үүргийг хэрхэн гүйцэтгэж байсан хийгээд бэлэг хүлээн авахаас яагаад эмээдэг байсан тухай энд өгүүлнэ. 

Эхлэн харахад энгийн, бүгдийн л танил сэдэв шиг. Гэтэл асуудал байна аа. Ер нь энэ бэлэг сэлт ямар учиртай, ямар үүх түүхтэй эд вэ? “Хар булган дахын чинь хариуд хагацсан улсыг чинь хамтатгаж өгье” гэснийг бодохул бэлэг хүчтэй эд авай. Тэгвэл, эрт урьд цагт бүр ч хүчтэй, идтэй шидтэй байжээ. Бэлэг солилцоо бол хүний оршихуйн нэгэн чухал харилцаа ажгуу.

Камю А. СИЗИФИЙН ТУХАЙ ДОМОГ. (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр).  УБ.,2018. - 211 хуудас.

Софило цувралын энэ удаагийн дугаарт абсурдын философич хэмээн алдаршсан Альбер Камюгийн “Сизифийн тухай домог” бүтээлийг сонгон орчууллаа. Тэрбээр хүний амьдралын утга учрын тухай асуудлыг өвөрмөц байр сууринаас авч үзэн философи хийдэг билээ.

А.Камюгийн философи үзлийг товч илэрхийлэхэд “амьдралд утга учир хэдий чинээ бага байна, түүнийг туулж амьдрах үндэслэгээ төдий чинээ их байдаг” аж. Тэрбээр ийн үзэхдээ, юуны өмнө, С.Кьеркегор, Э.Гуссерль, Л.Шестов, М.Хайдеггер, К.Ясперс нарын философийг шүүн эргэцүүлж, ертөнц хийгээд мэдрэмж сэтгэлийн иррациональ талд тэргүүлэх үүргийг оноодог. Учир нь, “Зүрх сэтгэл дуу алдан гасалж, тусламж эрэхэд оюун ухаан хүчин мөхөстдөг” болой. Тийнхүү философи санаагаа бат нот илэрхийлэхийн учир А.Камю утга зохиолын дүрийг байнга тодлол болгох бүлгээ.

“Үнэн хэрэгтээ, нэг л ноцтой философи асуудал байдаг нь амиа хорлохуйн тухай юм. Амьдрал нь туулан аж төрөхүйц үнэ цэнэтэй юу, үгүй юу гэдгийг шийдэх нь философийн суурь асуудалд хариулна гэсэн үг” хэмээн Камю алдарт философидоно.

Боас Ф. БАЛАР ЭРТНИЙ ХҮНИЙ ОЮУН УХААН. (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2019.  - 302 хуудастай.

Софило цувралын энэ удаагийн дугаарт соёлын хүн судлалын тэргүүн эгнээний нэрт эрдэмтэн Франц Боас алдартын “Балар эртний хүний оюун ухаан” бүтээлийг сонгон орчууллаа. Хүн төрөлхтөн хувьслын онолын шатаар уваа цуваа замнаж, цагаан арьстан бусдыг эрхшээн захирах эрхтэй гэх үзэл үндэслэлгүй агаад эндүү ташаа болохыг Ф.Боас нотлон харуулж, соёл бүр, угсаатан бүр, хүн бүр толгой даан оршин тогтнох эрх чөлөөтэй гэдгийг тунхагласан бүлгээ.
      
Тэрбээр ийн философи хийнэ, “Онолын чамбай эргэцүүлэл хувьслын онолыг бүхэллэг байдлаараа үнэн зөв гэдэгт итгэх бидний итгэлийг ганхуулсан юм. Энэ онолын нэгэн чухал шинж нь иргэншил ерөөсөө энгийн хэлбэрээс нарийн нийлмэл хэлбэр лүү шилжих замаар хөгжсөн, мөн, хүний соёлын өргөн хүрээ нь ямар нэг байдлаар оюуны түлхцийн нөлөөллөөр хөгжиж байсан гэдэгт орших билээ. Хүний соёл нь тэр бүр энгийн хэлбэрээс нийлмэл хэлбэр лүү шилжих замаар хөгждөггүй, харин ... хоёр чиг хандлага огтлолцдог, өөрөөр хэлбэл, нарийн нийлмэл хэлбэрээс энгийн хэлбэр лүү хөгждөг нэг хандлага байхад, нөгөө нь энгийн хэлбэрээс нарийн нийлмэл хэлбэр лүү хөгждөг хандлага байгааг сүүлийн жилүүдэд бид хүлээн зөвшөөрч эхэлж байна ... Орчин үеийн философийг ухаалгаар ойлгохгүйгээр орчин үеийн шинжлэх ухааны хөгжлийг ойлгох гэж оролдох нь дэмий хэрэг”.

Жек Лондон. АДАМААС ӨМНӨ.  (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2019. -195 хуудас.

Хүнийг танин мэдэхэд философи, шинжлэх ухаан, шашины нэгэн адил урлаг, утга зохиол ч чухал үүрэгтэй билээ. Софило цувралынхаа энэ удаагийн дугаарт Жек Лондонгийн “Адамаас өмнө” бүтээлийг сонгон орчуулсан нь содон байж мэдэх юм. Шинжлэх ухаанч уран зохиол гэсэн хослол төрөл байдаг.

Эрдэмтэн зохиолч Б.Ринчен гуай Заан Залуудай зохиолынхоо төгсгөлд дурсан бичихдээ “Дээр эртний чулуун зэвсгийн үеийн тухай дэлхийн уран зохиолд роман тууж болгон бичсэн зүйл нэг их олонгүй, ... дунд сургуульд суралцаж байх үеэс амтархан уншиж, Америкийн зохиолч Лондон Джекийн “Адамаас өмнө” гэж чулуун зэвсгийн үеийн тухай бичсэн нэгэн зүйлийг хорин найман онд Монгол болгох гэж оролдож байгаад гүйцээж чадаагүй, хожим гүйцээх ч зав олдолгүй өнгөрсөн билээ” гэжээ.

Өрнийн зохиолчид уншигчийн сонирхол татах ямар нэгэн явдал, зодоон, нүдээн, дайсагнах аймаг болон араатан, эмс охид булаалдсан элдэв сонин явдал төдийхнийг сэдэвлэсэн байдаг бол буурал зохиолч маань олон аймаг угсаатны соёл, боловсрол, заншил ёс, зан үйл, наадаан цэнгээн, аман зохиол, эдийн боловсрол гээд өргөн хүрээг хамран онцолдог.

Ер хүнийг, тэр тусмаа эртний хүний ахуйг танин мэдэхэд төдийгүй хүн судлалын ухаан дахь соёл-түүхийн болоод биологи-генетикийн хүчин зүйлсийн харилцаа шүтэлцээг ажихад ч Ж.Лондонгийн энэ бүтээл тустай юм.

Макс Шелер. ФИЛОСОФИЙН ХҮН СУДЛАЛ. (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2020 -181 хуудас.

Софило цувралынхаа энэ удаагийн дугаарт Философийн хүн судлалыг үндэслэгчдийн нэг хэмээх алдар хүндийг зүй ёсоор хүлээдэг Макс Шелерийн (1874-1928) бүтээлийг сонгон орчууллаа. Тэрбээр хүний мөнчанарын тухай асуудлыг нэн өвөрмөц байр сууринаас харж философи хийснээрээ содон билээ. Эдмунд Гуссерлийн феноменологи урсгалаас философийн хүн судлалын хоёр мундаг төлөөлөгч төрөн гарсны нэг нь Макс Шелер юм. Нөгөө нь Мартин Хайдеггер.  

М.Шелер философийн хүн судлалаа тэрлэн бүтээсэн үндсэн ойлголтууд нь дур хүсэл, тэмүүлэл, ассоциатив ой, виталь зарчим, интеллект (оюун ухаан), оюун санаа, идеаци,  шүтээн бурхан, БурханТэнгэр юм.  

Тэрбээр оюун санаа хэмээх ойлголтод өвөрмөц утга шингээнэ. Оюун санаа нь оюун ухаанаас өргөн хүрээтэй төдийгүй, чанарын өөр төвшний ойлголт юм. Хүнийг хүн болгогч зүйл амьдралын ердийн үйл явцын гадна байх агаад амьдралын хувьслын тухай байгалийн ухааны тайлбарт баригдашгүй аж. Хүний мөнчанарыг метафизик байдлаар авч үзсэн тэрбээр бусад амьтдаас ялгагдах хүний гол онцлогийг бурханлиг ертанц болох Орчлон дахь түүний байр байдал хэмээн үзнэ.

Мирча Элиаде. ДОМОГ ЗҮЙН СЭТГЭЛГЭЭ. (Орч. Хулуд Ж.Отгонбаяр). УБ.,2020.  - 325 хуудас.
 
Софило цувралынхаа энэ удаагийн дугаарт шашин судлал, соёл судлалын нэрт төлөөлөгч Мирча Элиаде (1907-1986)-гийн бүтээлийг сонгон орчууллаа. Тэрбээр “энэ ном домог зүйн сэтгэлгээний бүрэн төгс задлан шинжилгээ биш” хэмээн даруухан өгүүлэх авч сайхь бүтээл хэвлэгдсэн цагаасаа хойш нэгэн жарны туршид энэ чиглэлийн салбар дахь хамгийн нэр хүнд бүхий судалгааны нэг байсаар ирлээ. Юуны учир тийм өндөр нэр хүнд бүхий байдгийг та эндээс уншина. Ном агуулга гүнзгий агаад сонирхолтой. Асуудлын тавилт содон. Шийдэл, гаргалгаа ойлгомжтой. Судлаачийн бичлэгийн арга маяг энгийн. Тийм болохоор ярвигтай асуудлыг нийтийн хэлэнд хүртээмжтэй буулгажээ. Эл бүтээл бол түүний “Шашны түүхийн шашдир” хэмээх суурь бүтээлийнх нь хураангуй юм.

М.Элиаде гарал угшил, ерөнхий үзэл санааны хувьд европ судлаач хэдий ч энэтхэгийн өвөрмөц дагшин философид гэгээрсэн, Гималайн нэгэн сүмд даяанчлан йогийн бясалгал хийж, дорно зүгийнхний шид домын ёс руу нэвтэрсэн нэгэн ажгуу. Домог зүйг шинээр нээж, судалгаандаа тунхаглаж буй баримтлалынх нь гол ойлголт сакрал үйл хэмээх юм. Шашин соёлоо адлан омтгойрч омголон явсан бидний шугаман сэтгэлгээнд хөрвүүлж буулгахад тийм ч амаргүй энэ ойлголт ариун дагшин, сүслэм шүтэм гэсэн бурханлиг бишрэл-үнэлэмжийн утгатай.
    
Хүнийг оршихуйн хямралаас салгаж, сэтгэл оюуны бүрэн бүтэн байдлыг нь сэргээн тогтоохыг эрхэмлэн зорьсон М.Элиадегийн хувьд хүн бол “homo religiosus” юм. Энэ бол түүний номлолын антропологи үндэслэгээ. Тэгэхээр, сүсэг шүтлэг бол хүний язгуур ёс бүлгээ.